چغندر قند - بخش سوم

آفات و بیماریهای مزارع چغندرقند
چغندرقند مورد حمله آفات و عوامل بیماریزای زیادی قرار می گیرد. بر طبق آمار موجود متوسط خسارت سالانة آفات وبیماریها روی چغندر قند بین 11 تا 33 درصد می باشد. به عنوان مثال آفت کارادرینا می تواند در طول یک شبانه روز مزارع جوان چغندر قند را نابود نماید و یا در بعضی از مزارع که تعداد سرخرطوم کوتاه چغندر زیاد باشد، قسمت زیادی از بوته های دو برگی و جوان چغندر بوسیلة این ه خورده می شود و سطح سبز مزرعه از بین میرود که احتیاج به واکاری پیش می آید. جبران چنین عقب ماندگی هایی در طول فصل رشد امکان پذیر نیست.
با توجه به اینکه سود تولید چغندر به عملکرد حاصل و کاهش هزینه های تولید وابستگی زیادی دارد، لازم است برنامه ریزی دقیقی برای مبارزه با آفات و امراض به عمل آید تا از افت شدید عملکرد پیشگیری شود. یک برنامه موفق کنترل شامل روشهای هماهنگی است که از ابتدای کشت و حتی قبل از آن تا پایان فصل زراعی یکی پس از دیگری بکار گرفته شوند تا در نهایت نتایج قابل قبولی را به بار آورد.
مهم ترین آفات مزارع چغندرقند استان اصفهان عبارتند از:
کک، سرخرطوم کوتاه، کرم طوقه بر، پروانه برگخوار (کارادرینا)، بید چغندرقند ( لیتا)، شته های برگی، شته ریشه، کنه
مهم ترین بیماریهای مزارع چغندرقند استان اصفهان عبارتند از:
پوسیدگی ریشه و طوقه، نماتد مولد سیست، کرلی تاپ، سفیدک سطحی، ویروس های زردی
 تنک کردن
یکی از عملیات اجباری و پر خرج زراعت چغندرقند تنک کردن است. در اغلب موارد تعداد زیادی بوته اضافی در اثر مصرف بیش از حد بذر در مزرعه بو جود می آیند که باید این بوته های اضافی را حذف نمود تا جوانه های باقیمانده فرصت رشد پیدا نموده و محصول مناسبی بدهند. در صورت عدم تنک مزرعه بوته ها نور، دما، هوا و مواد غذائی کافی دریافت نکرده و از رشد کمی برخوردار می شوند. هر چه زمان تنک کردن زودتر باشد، بوته های باقیمانده از رشد بهتری برخوردار هستند. بهترین زمان تنک قبل از مرحله شش برگی بوته ها است. به طور کلی دیر تنک کردن مزرعه به منزله دیر کاشتن آن است. آنجا که پس از اتمام عملیات تنک ممکن است ریشه بعضی از بوته های باقیمانده آسیب دیده باشند، انجام یک مرحله آبیاری سنگین لازم است.
 تغذیه چغندرقند
همانند سایر محصولات کشاورزی، چغندر قند نیز تنها بخشی از نیازهای غذائی خود را از خاک تامین می نماید و بقیه را بایستی از کودهای شیمیایی، کودهای آلی و یا محلول پاشی روی سطح برگ تامین نمود. برای زراعت چغندرقند باید، کودهـای فسفره و پتـاسه را بـه مقـدار توصیه شده در پـائیز به طـور یکنـواخت در زمیـن پخش کـرده و ابتدا با دیسک سبک در عمق 10-5 سانتیمتری خاک مخلوط کرد. سپس اقدام به شخم عمیق اولیه نموده تا کود در سطوح مختلف خاک تا عمق شخم به طور یکنواخت توزیع گردد. ترجیحاً ‌مصرف فسفر از منبع سوپر فسفات و پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم توصیه می گردد. با توجه به نقش مهمی که پتاسیم در رشد و توسعه چغندرقند ایفا می نماید لازم است که استفاده از کودهای پتاسه همواره مورد توجه ویژه قرار گیرد.
کاربرد کودهای آلی بخصوص کودهای حیوانی می تواند تا حد زیادی در افزایش عملکرد کمی و کیفی مزارع چغندرقند مفید فایده واقع گردد که بهتر است حتی المقدور از این کودها در مزارع استفاده شود. 
کمبود عناصر میکرو (آهن، منگنز، بر، روی و . . . ) در مزارع چغندرقند در بعضی از مواقع تا حدود 30 درصد از عملکرد محصول می کاهد و نیز سبب کاهش  مقاومت ریشه ها به بیماریها و آفات می گردد، که این مسئله ضرورت به کارگیری این کودها را در مزارع به خوبی مشخص می کند.
مهم ترین نکته در خصوص کود دهی به چغندرقند استفاده صحیح از کودهای ازته است. بعضی از کشاورزان تا آخرین روزهای قبل از برداشت اقدام به مصرف کودهای ازته می کنند که این کار بسیار اشتباه است و از کیفیت چغندر به خصوص درصد قند به شدت می کاهد.  به طور کلی  استفاده از کودهای شیمیایی به طور صحیح و فنی یکی از راههای رسیدن به محصول بالاتر است. اگر در مصرف کودهای مورد نیاز در زمانهای مناسب  کوتاهی شود، عملکرد محصول کاهش می یابد. همچنین مصرف بیش از حد کودها علاوه بر از دست رفتن مقادیر زیادی کود، تخریب ساختمان خاک و آلودگی محیط زیست را نیز در پی دارد. از طرفی این مسئله به مسمومیت گیاه منجر می شود و محصول نهایی را نیز کاهش می دهد. به عنوان مثال مصرف کمتر از حد ازت سبب کاهش عملکرد ریشه چغندرقند تا حدود 50 درصد می شود. از سوی دیگر مصرف زیادتر از حد آن سبب کاهش درصد قند (عیار) تا چندین واحد خواهد شد. بنابراین لازم است  بر اساس روش صحیح، میزان تقریبی کودهای مورد نیاز را در مزرعه تعیین کرد. این که چه مقــدار کود در طول فصـل زراعـی و در زمـان کشت باید مصرف شود، از طریق آزمایش های تجزیه خاک مشخص می شود.
 آبیاری چغندرقند
عملاً تمام روشهای شناخته شده آبیاری در سطح دنیا  شامل آبیاری سطحی (از طریق جوی و پشته، آبیاری کرتی و نواری) و روشهای مختلف آبیاری بارانی در چغندر قند مورد استفاده قرار می گیرند.
چغندرقند یکی از گیاهان مقاوم به خشکی است، به طوری که مزرعه چغندرقندی که دچار تنش خشکی شود، می تواند حداکثر ظرفیت تولید خود را به شرط بهبود شرایط به دست آورد. به همین دلیل، تنش آبی این گیاه در مقایسه با گیاهان دیگر مانند سیب زمینی به عملکرد محصول کمتر خسارت می زند. همچنین مرحله رشد حساس به تنش خشکی در چغندرقند مشابه آنچه که در گلدهی غلات دیده می شود وجود ندارد. بنابراین با وجود چنین شرایطی درخصوص چغندرقند، می توان مدیریت بسیاری مناسبی بر آبیاری مزارع چغندرقند اعمال نمود و حداکثر میزان صرفه جویی را در این مزارع بخصوص در وضعیت خشکسالی کنونی داشت.
چغندرقند دارای سیستم ریشه عمیق است که آب را از حدود 90 تا 110 سانتیمتری عمق خاک استخراج می کند. چغندر حدود 70% آب مورد نیاز خودش را تا عمق 60 سانتیمتری می گیرد. لذا در صورتی که سطح خاک خشک باشد اما در اعماق پائین تر آب کافی وجود داشته باشد، مشکلات تنش کم آبی به حداقل می رسد.
به طور کلی در مرحله جوانه زنی بذر، چغندرقند به آبیاری های سبک و متعدد نیاز است. اما پس از عملیات تنک انجام یک آبیاری سنگین ضرورت می یابد و  در طول فصل رشد فواصل آبیاری بسته به بافت خاک و شرایط آب و هوایی تفاوت دارد. همچنین 2 تا 4 هفته قیل از برداشت نیز بایدآبیاری ها قطع شود که این زمان قطع آبیاری باید به گونه ای باشد که خاک آنقدر خشک نشود که برداشت با مشکل مواجه شود.
با توجه به اینکه در استان اصفهان خشکسالی همواره گریبانگیر تولید محصولات کشاورزی مختلف همانند چغندرقند می باشد ، جهت جبران این کم آبی، تغییر الگوی کشت، بهبود راندمان آبیاری، افزایش بهره وری از آب و اعمال تکنیک های کم آبیاری (از جمله طولانی کردن دور آبیاری، حذف آبیاری در مراحلی از رشد گیاه که حساسیت کمتری به کم آبی دارد و .) ضروری است و در این زمینه استفاده از روش های نوین آبیاری نیز بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد. به لحاظ مقاومت بالای چغندرقند در مقابل بروز تنش های خشکی، استفاده از شیوه های کم آبیاری می تواند تا حد زیادی در خصوص کاهش مصرف آب در این زراعت مفید فایده واقع شود و می تواند جایگزین مناسبی برای بسیاری از زراعت های با مصرف آب بیشتر گردد.
افزایش عملکرد ریشه در مزارع چغندرقند
چغندرقند بر خلاف اکثر محصولات زراعی که بر اساس وزن خریداری می شوند با دو فاکتور وزن و درصد قند (عیار) خریداری می شود:
برای بالا بردن مقدار محصول در واحد سطح لازم است نکات زیر در نظر گرفته شود:
1) استفاده از بذور اصلاح شده مناسب کشت هر منطقه
2) آبیاری کامل و صحیح و استفاده مفیدتر از منابع آب با توجه به کمبود شدید آب در اکثر مناطق کشور و  ‌تناسب سطح کشت با آب موجود
3)  داشتن دقت فراوان در جهت ایجاد تراکم مطلوب بوته در واحد سطح (80 تا 100 هزار بوته در هکتار)
4) تغییر روشهای کاشت و بهبود عملیات زراعتی با استفاده از ماشین‌آلات جدید برای تهیه زمین و سایر عملیات لازم.
5) استفاده صحیح  از کودهای دامی و شیمیایی
6) انتخاب تناوب صحیح
7) ‌انتخاب زمین مناسب از نظر عمق و بافت خاک
8) رعایت تاریخ کاشت مناسب در هر منطقه
9) مبارزه صحیح و بموقع با آفات و امراض گیاهی و به خصوص علفهای هرز
10) برداشت به موقع و صحیح چغندرقند و تحویل آن به کارخانجات قند بلافاصله پس از برداشت
11)تنظیم صحیح ماشینهای برداشت چغندرقند و کاهش ضایعات برداشت.